Перыпетыі лёсаў некаторых людзей настолькі неверагодныя, што маглі б стаць асновай сюжэту якой-небудзь кнігі ці фільма. Але размаўляеш з чалавекам і разумееш, што гэта не фільм, не літаратурная выдумка, а яго жыццёвыя рэаліі. Мы ўсе ведаем, што ў жыцці бывае шмат выпрабаванняў, хваробы, смерць, здрада, адчай, але спадзяёмся, што ў нас асабіста будзе спакойнае і размеранае жыццё, без сур’ёзных узрушэнняў. На жаль, не заўсёды і не ва ўсіх так бывае. Жыхарка вёскі Лясная Ніна Тачыцкая аб сваім жыцці расказвае, не хаваючы слёз. І гэта зразумела, бо тое, што давялося перажыць маладой жанчыне, якая ў 26 гадоў засталася адна, маючы на руках сямёра малых дзяцей, часам выходзіла за межы чалавечых магчымасцей. Але яна вытрымала, не зламалася, падняла дзяцей, дачакалася ўнукаў і ўжо нават праўнука. Але аб усім па парадку.
Нарадзілася Ніна Вікенцьеўна ў 1958 годзе ў Казахстане – яе бацькі адправіліся туды на заробкі.
— Самі яны былі родам з вёскі Якімаўцы, што на Віцебшчыне, — расказвае жанчына. — Сям’я была вялікая, жылі цяжка, нас, дзяцей, было сямёра. Таму і вырашылі паехаць на чужыну, каб трохі зарабіць грошай. Але не столькі зарабілі, сколькі страцілі — траіх дзяцей бацькі пахавалі там, у Казахстане. Брат Аркадзій памёр у 18-гадовым узросце, я тады толькі нарадзілася, сястра Ліля была інвалідам, не хадзіла з нараджэння, памерла ў 6 гадоў, і яшчэ маленькі брацік Вася, яго не стала праз два тыдні пасля нараджэння. Так што з горам і бядой я сутыкнулася ўжо ў самым дзяцінстве.
Мая старэйшая сястра Тамара нарадзілася ў 1939 годзе, і яе дачка Святлана была малодшая за мяне толькі на год, мы з ёй разам і раслі, адна лялька была ў нас на дваіх і яшчэ пластмасавая качка – вось і ўсе цацкі, якія мела ў дзяцінстве.
Перад тым, як мне трэба было ісці ў школу, бацькі вярнуліся назад на Віцебшчыну, аселі ў вёсцы Казлоўшчына — бацька пайшоў працаваць у калгас і атрымаў там калгаснае жыллё. А я пайшла ў першы клас Казлоўшчынскай сярэдняй школы. Мама цяжка хварэла, таму жылося нам нялёгка, грошы зарабляў толькі тата, а іх, вядома, на ўсё не хапала.
Пасля заканчэння 8 класа Ніна вымушана была пакінуць вучобу і ісці працаваць. Яна ўладкавалася ў пякарню ў Варапаева — гэта пасёлак гарадскога тыпу ў Пастаўскім раёне, днём хадзіла на працу, а вечарам – на заняткі ў вячэрнюю школу, каб атрымаць сярэднюю адукацыю.
— У Варапаеве я здымала кватэру са сваёй пляменніцай Светай, з якой мы разам выраслі і ўсё жыццё сябруем, – гаворыць Ніна Вікенцьеўна. – Калі мне споўнілася 19 гадоў, на танцах у Варапаеве пазнаёмілася са сваім будучым мужам Іосіфам. Ён быў малодшы за мяне на год, працаваў слесарам на дрэваапрацоўчым камбінаце. Раз-другі правёў мяне дахаты, а потым ужо не даваў праходу: “Хопіць жыць тут на кватэры, я цябе забяру да сябе дадому, выходзь за мяне замуж”. І праз некаторы час разам са сваёй маці прыехаў да нас у Казлоўшчыну ў сваты. Яны адразу так і сказалі маёй маме: “Забіраем тваю Ніну”. Сям’я мужа жыла ў вёсцы Ясюкі, у трох кіламетрах ад Варапаева. Там нам зрабілі вяселле, там мы і жылі.
Праз год, у 1978 годзе, у маладой сям’і нарадзілася дачка Марына, неўзабаве павінна было нарадзіцца яшчэ адно дзіця. Але нядоўгім аказалася шчасце маладых.
— Пра два гады пасля вяселля я пахавала свайго Іосіфа Мар’янавіча, — не стрымлівае слёз Ніна Вікенцьеўна. – Марынцы быў год і тры месяцы, я была цяжарная другой дачкой, Аленай. У мяне былі праблемы з ныркамі, ацякалі ногі, таму незадоўга да родаў мяне палажылі ў радзільню і назіралі.
А муж у гэты час дапамагаў сваёй сястры на будаўніцтве дома, разам са шваграм цягалі цяжкія бэлькі. Відаць, падняў нешта зацяжкае і лопнула тонкая кішка, развіўся перытаніт.
Адразу мне не сказалі, што так сталася, а потым яго сястра Дана патэлефанавала: ”Ніна, дрэнна з Юзікам, жывот моцна баліць”. Я ўпрасіла ўрача адпусціць мяне дадому пад распіску і прыехала ў бальніцу. А муж ляжыць у хірургіі, жывот гарачы, як камень, ногці і вусны аж сінія, толькі войкае. Мы з яго сястрой дамовіліся з урачамі хуткай дапамогі, каб завезлі яго ў Паставы, у раённую бальніцу. Мяне з ім не пусцілі, паехала свякроў і Дана, а я вярнулася дадому. На наступны дзень яны прыехалі, вочы заплаканыя, блішчаць, мне нічога не гавораць, суседкі папрыходзілі да нас у хату. Я яшчэ думаю: чаго яны ўсе да нас прыперліся? А тут адна суседка і кажа: “Ніначка, не плач, Юзіка ўжо няма….” А як тут “не плач”? Як пабягу я з крыкам па вёсцы!.. Толькі 21 год мне быў, а мужу – усяго дваццаць…
Пахавалі Іосіфа 4 жніўня, хуткая дапамога суправаджала мяне і дома, і на могілках, а потым адразу забрала ў радзільню. Праз пару дзён, 8 жніўня, я нарадзіла дачку Алену. Ад перажыванняў у мяне не было патуг, калі прыйшоў час нараджаць, калолі ўколы, вельмі цяжка нараджала, доўгі час ляжала, не дазвалялі ўставаць.
Потым свякроў мая, яе Чэслава Станіславаўна завуць, прыехала і забрала мяне дадому. Яна і цяпер яшчэ жыве, ёй 85 гадоў, прызнае мяне да гэтага часу, і сёстры Юзікавы — і Дана, і Марыся звоняць да мяне.
Але тады я доўга ў іх не была, сорак дзён па мужу правялі, і я вярнулася да сваіх бацькоў. А хата там цесная, маленькая, у ёй жылі мама з татам, сястра мая з сям’ёй — двое дзяцей у яе было, а тут яшчэ і я з дваімі дзецьмі.
Неяк мой родны дзядзька Казік прыехаў да нас на рыбу са сваім знаёмым, ён быў мінчанін, але развёўся з жонкай і жыў у Варапаеве. Яго звалі Васіль, дзядзька тады нас пазнаёміў, а праз некаторы час сказаў: “Ніна, ты яму спадабалася”. А я адказваю: “Яшчэ рана пра гэта гаварыць”.
А потым прыехала да мяне свякроў, я ёй і расказала, што да мяне сватаецца Васіль Гладкі з Варапаева. А яна і адказвае: “Ну і ідзі, што табе траціць: гнілыя бацькоўскія вуглы? Юзіка майго ўжо не падымеш, а ты маладая, трэба жыць”.
Так і пайшла я за яго. У 1980 годзе ў нас нарадзілася дачка Іна, у 1982 – двойня: сыны Дзіма і Андрэй. Тады ўжо другая мая свякроў прыехала і забрала нас да сябе ў Мінск.
Свякроў была няпростым чалавекам, дзяцей маіх ад першага шлюбу не прымала, мала таго, што дочкі хадзілі ў кругласутачны садок, дык яна і на выхадныя не хацела, каб я іх забірала.
Аднойчы, калі муж паехаў у камандзіроўку, яна дома скандал учыніла, кляла мяне з апошніх слоў, нашто дзяцей сваіх з садзіка прывяла. Я не вытрымала, забрала дзяцей і вярнулася да бацькоў, а я ж ужо зноў цяжарная была. Муж прыехаў да мяне праз некаторы час, і першае пытанне, якое задаў, было: “Аборт зрабіла?” Я яму толькі адказала: “Не зрабіла і рабіць не буду! Дзіця сваё не заб’ю!” Ён тады спрачацца не стаў, застаўся з намі, мы атрымалі кватэру ў Навадруцку (цяпер гэта вёска Парыж называецца), ён пайшоў на работу ў ПМК, у 1983 годзе ў нас нарадзіўся сын Дзяніс, а ў 1984 – самы малодшы Вася.
За нараджэнне дзяцей Ніна Вікенцьеўна атрымлівала ўзнагароды ад дзяржавы: у 1982 і 1983 годзе медаль Мацярынства 2-й і 1-й ступені, а ў 1984 годзе — ордэн “Мацярынская слава” 3-й ступені.
Здаецца, жыць бы ды гадаваць сваіх дзетак, але не атрымалася ў яе сумеснае жыццё з мужам, ён стаў выпіваць, не аддаваў зарплату. Ніна Вікенцьеўна вырашыла з ім развесціся, і хоць ён палохаў, што аліментаў плаціць будзе капейкі, ад свайго не адступіла.
У 1988 годзе яна напісала пісьмо ў Камітэт савецкіх жанчын з просьбай аб дапамозе, і ёй выдзелілі кватэру ў Паставах. Так з 26 гадоў яна стала адна падымаць семярых дзяцей.
Ніна Вікенцьеўна пайшла працаваць на хлебазавод, часам заставалася на тры змены, каб зарабіць трохі больш грошай. Кіраўніцтва хлебазавода падтрымлівала, разумела, што ёй цяжка адной расціць дзяцей.
— Большыя дзеці пайшлі ў школу, малодшыя – у дзіцячы сад, — уздыхае жанчына. — Вядома, дзяцінства ў іх было нялёгкім, не мелі таго, што іншыя, цацак і тых я ім не магла купіць – машынка і веласіпед трохкалёсны – вось і ўсё, што магла сабе і ім у той час дазволіць. Аліменты былі зусім маленькія, бацька не цікавіўся, што дзеці ядуць і як яны апранаюцца. Але старэйшыя дзяўчаты былі мне заўсёды памочніцамі, глядзелі малодшых дзяцей. Жыццё неяк паціху наладжвалася.
А потым зноў прыйшла бяда. Адзін з братоў-блізнят, Андрэй, 12 гадоў тады яму было, гуляў з сябрам на вуліцы. Ля нашага дома сквер невялікі быў, і там асіна высокая расла, над самым аўтобусным прыпынкам. Дык вось мой Дзіма разам са сваім сябрам Толікам вырашылі паспаборнічаць, хто вышэй на яе залезе. І людзі казалі, што Дзіма упаў прыкладна з вышыні пятага паверха – пад ім абламалася галіна.
Я ў ваннай бялізну мыла, а тут прыходзіць Дзяніс і кажа: “Мама, наш Дзіма мусіць памёр, упаў з дрэва”. Я як была босая, так і пабегла на вуліцу. Прыбегла пад тую асіну, а там толькі паламаныя галіны – салдаты з ваеннай часці ўжо павезлі Дзіму ў бальніцу. Я пабегла таксама туды. Дзіма быў ужо ў аперацыйнай, я некалькі гадзін чакала перад яе дзвярыма і млела. Потым выйшаў урач і сказаў: “Унутраны крывацёк, селязёнка як бы сякерай пасечаная, чэрапна-мазгавая траўма”. Потым вывезлі сына, я следам бягу, прашу пусціць мяне да яго ў рэанімацыю. Праўда, пашкадавалі мяне, пусцілі да яго. Як цяпер бачу: увесь у правадах ляжыць мой сынок, падключаны да апарата штучнай вентыляцыі лёгкіх, белы-белы. Сем сутак прабыў ён у коме, а я сядзела каля яго, звольнілася з працы, каб быць побач з ім. На восьмыя суткі ён прыйшоў ў сябе, адкрыў вочы, убачыў мяне і ўскрыкнуў: “Мама! Мамачка, дай вадзічкі, я паміраю!” Гэтыя словы я ніколі не забуду… Але Бог выратаваў маё дзіцятка, не памёр ён, выжыў і стаў папраўляцца. Потым перавялі яго ў хірургію, я вадзіла яго, абняўшы, вучыла хадзіць па-новаму…
Мая кума Ніна раней жыла са мной побач у Навадруцку, праз дарогу, а потым яны з мужам пераехалі на Бераставіччыну, пасяліліся ў вёсцы Каласы. Я неяк прыязджала да іх у госці, спадабалася мне тут, і калгас быў моцны, людзі добра зараблялі. І я вырашыла пераехаць сюды. Старэйшыя дочкі ўжо былі замужам, а я з сынамі ў верасні 1996 года прыехала ў Бераставіцкі раён. На першых парах мы жылі ў доме кумы, у летняй кухні спалі. Потым Ніна кажа: “Паехалі з’ездзім да адной жанчыны ў Вялікую Бераставіцу, у яе ў Каласах стаіць пустая бацькоўская хата, можа, пусціць цябе туды на кватэру”. І праўда, дамовіліся мы з ёй, яна пусціла нас у хату, нават прапісала.
Я пайшла на працу ў калгас, тады якраз Папоўскі быў старшынёй. Адразу пачынала ў паляводстве, а праз тыдзень забралі мяне на ферму ў Каласы, там я даіла кароў. Дык вось аднойчы заехаў да нас старшыня, і адна з даярак кажа яму: “Антон Ігнацьевіч, купі ты дом гэтай беднай маладзіцы, ёй цяжка адной з дзецьмі, а яшчэ за кватэру трэба плаціць”. Паслухаў старшыня, дамовіліся з гаспадарамі, і выкупіў для нас калгас тую хату ў Каласах, я пражыла там 12 гадоў. Хата была маленькая, не хапала месца для ўсіх ложкі паставіць, але свой дах над галавой. Пасля атрымала дом у вёсцы Краснае, памяшканне былой школы, хата была ўжо большая, але халодная, бо надта столь высокая.
Потым кароў забралі з фермы, я пайшла ў брыгаду, а хутка і на пенсію, пасля яшчэ два гады працавала. 31 год працоўнага стажу маю, далі званне ветэран працы.
Цяпер Ніна Вікенцьеўна жыве ў арэндным доме ў вёсцы Лясная, яна вельмі ўдзячна начальніку ўпраўлення жыллёва-камунальнай гаспадаркі, архітэктуры і будаўніцтва Васілію Гугельчуку, які дапамог атрымаць ёй тут кватэру – цёплую, утульную. Менавіта тут мы з ёй і размаўляем. Ніна Вікенцьеўна частуе мяне чаем з пірагом уласнай выпечкі — рыхтавалася да нашай сустрэчы. Гады працы на хлебазаводзе не прайшлі дарма, пірог атрымаўся вельмі смачны. Мы п’ём чай, гартаем сямейныя альбомы, Ніна Вікенцьеўна паказвае фотаздымкі дзяцей, унукаў.
– А гэта яшчэ адзін мой боль – дачка Аленка, – на вочы маёй субяседніцы зноў набягаюць слёзы. – Не стала яе ў мінулым годзе, памерла ва ўзросце 39 гадоў ад анкалагічнага захворвання. Захварэла ў 22 гады, столькі нам з ёй давялося перажыць, у Мінск вазіла некалькі разоў, у Бараўляны, не выратавала…
Маё гора машынай не павезці, калі ўсё палічыць…
Было цяжка, але заўсёды людзі дапамагалі, дзе ж бы я адна змагла. Вядома, як кажуць, дзеці з-пад іголачкі не адзяваліся, але і абарванымі не хадзілі, старалася, каб чыста і акуратна адзець.
Сама не думала, што ў мяне будзе столькі дзяцей, але ўсіх, што Бог даў, прыняла з удзячнасцю.
Нявестка мая часта гаворыць: “Вікенцьеўна, не магу зразумець, як Вы змаглі адна столькі дзяцей падняць? Я з адным ледзь спраўляюся”.
А я рада, што змагла вырасціць семярых дзяцей, цяпер магу ганарыцца гэтым. Часам сама не веру, што адолела ўсё, але Бог даў цярпення, сіл, здароўя, бо без Бога ні да парога, як кажуць.
Ірына МІКЛАШ, фота аўтара
і з архіва Ніны Тачыцкай
