Зусім нядаўна ў мінскім выдавецтве “Колорград” выйшла ў свет кніга нашага земляка, настаўніка гісторыі Вялікаэйсмантаўскай сярэдняй школы Леаніда Калесніка “Ад Алекшыц да Эйсмантаў: час, прастора, лёсы” – унікальны зборнік краязнаўчых матэрыялаў самога аўтара, архіўных дакументаў і творчай спадчыны знакамітых выхадцаў бераставіцкай зямлі, якія жылі на акрэсленай у назве кнігі тэрыторыі.
Леанід Калеснік добра знаёмы нашым чытачам, яго допісы не раз друкаваліся на старонках раённай газеты, ведаюць бераставічане і пра створаны яго рукамі музей “Каменны летапіс Зямлі”, які дзейнічае ў Вялікаэйсмантаўскай сярэдняй школе. І вось сёння мы запрасілі Леаніда Раманавіча расказаць аб тым, як стваралася гэтая кніга, адкуль узнікла яе ідэя і на якое кола чытачоў яна разлічана.
— За гады маёй працы настаўнікам гісторыі сабралася вялікая колькасць краязнаўчага матэрыялу, — гаворыць аўтар кнігі. – Гэта і артыкулы, якія я сам пісаў для розных газет і часопісаў, і матэрыялы для арганізацыі краязнаўчай работы з вучнямі. Мне захацелася зрабіць іх больш даступнымі для шырокага кола людзей. Ведаеце, наша мясцовасць сама па сабе вельмі цікавая, але мы часта не разумеем гэтага, не надаем увагі важным рэчам, нам здаецца, што нічога асаблівага тут, у нашых мясцінах, няма. Таму мэтай гэтай кнігі стала паказаць малавядомых, але цікавых людзей, якія жылі ў гэтай мясцовасці, пазнаёміць з разнастайнымі помнікамі прыроды, якімі багатая наша зямля, расказаць пра прыродныя з’явы і нават анамальныя падзеі, якія тут здараліся.
Леанід Раманавіч кажа, што матэрыялы для кнігі збіраліся доўгі час, практычна тры дзесяцігоддзі.
— Першы артыкул, які я напісаў, быў пра доктара Доху, — успамінае ён. — Гэта было яшчэ ў пачатку 90-х гадоў мінулага стагоддзя. Я тады яшчэ сустракаўся з людзьмі, якія асабіста яго ведалі, ды і бацька з дзедам шмат чаго мне расказвалі пра гэтага чалавека. Так з доктара Дохі ўсё і пачалося. Потым былі артыкулы пра Мікалая Марцінчыка, Леаніда Салаўя, Іосіфа Сліўку і іншых малавядомых, але заслугоўваючых увагі нашых землякоў. А сама кніга была напісана досыць хутка, бо калі ёсць гатовы матэрыял, яго застаецца толькі аформіць. Але і на гэта пайшоў год практычна штодзённай працы.
Леанід Калеснік расказвае, што кніга ўмоўна складаецца з трох асноўных частак. У першай змешчаны краязнаўчыя артыкулы аб людзях, падзеях, прыродзе нашага краю. Другая частка – гэта разнастайныя “палявыя” даследаванні, у асноўным, тапанімічныя, у гэтую частку ён адносіць таксама публікацыі з гісторыі Алекшыцкай царквы, тут сабраны таксама рознага роду ўспаміны, паэтычныя творы нашых землякоў, у прыватнасці, Іосіфа Сліўкі. Ну а трэцяя частка — досыць аб’ёмная — гэта рознага роду інвентары і спавядальныя ведамасці Алекшыцкай царквы, якія з’яўляюцца вельмі каштоўнай крыніцай генеалагічнай інфармацыі з Алекшыцкага царкоўнага прыходу.
Я цікаўлюся, адкуль узяты гэтыя архіўныя дакументы.
— Яны не зусім архіўныя, бо захоўваюцца ў маёй уласнай бібліятэцы, – усміхаецца Леанід Раманавіч. – Яны ў нашай сям’і ўжо вельмі даўно, наколькі я помню, яны захоўваліся яшчэ ў майго дзеда, гэта інвентары і спавядальныя ведамасці Алекшыцкай царквы, самая ранняя з іх датавана 1824 годам, ёсць за 1843 і 1929 гады. Думаю, што яны трапілі да нас пасля таго, як закрывалі Алекшыцкую царкву і знішчалі яе маёмасць (у кнізе я гэта апісваю) – нешта было спалена, нешта вывезена на сметнікі, а частку дакументаў і абразоў выратавалі людзі, забраўшы іх дадому. Відаць тады гэтыя дакументы і патрапілі да майго дзеда. Мяне заўсёды хвалявала тое, што ніхто іх не шукае і не цікавіцца, што гэтымі дакументамі карыстаюся адзін я. Цяпер я вырашыў аддаць усе гэтыя інвентары ў Гродзенскі дзяржаўны архіў, там ёсць камплект дакументаў па Алекшыцкай царкве, няхай яны захоўваюцца ўсе разам.
Я разумею, што такія матэрыялы мясцовага значэння публікаваць ніхто не будзе, таму я вырашыў размясціць іх у сваёй кнізе як крыніцу генеалагічнай інфармацыі для сваіх землякоў. Цяпер многія людзі ствараюць свае генеалагічныя дрэвы, а гэтыя дакументы даюць фактычна поўную карціну Алекшыцкага царкоўнага прыходу на працягу 200 гадоў. Ды і самі па сабе гэтыя інвентары і спавядальныя ведамасці – каштоўная крыніца сацыяльна-дэмаграфічнай інфармацыі, бо па іх можна палічыць суаднясенне мужчын і жанчын, колькасць дзяцей у сем’ях, працягласць жыцця людзей, нават можна прасачыць змены ў светапоглядзе людзей, іх рэлігійнасці. Бо ў ведамасцях дакладна ўказана, хто быў у споведзі, а хто не, і па якой прычыне. І калі ў 1824 годзе ў споведзі былі ўсе прыхаджане, то ў 1843 годзе назіраецца яе адсутнасць у некаторых, а ўжо ў 1929 годзе толькі палавіна прыхаджан паспавядалася.
Я думаю, што такія матэрыялы будуць цікавыя і гісторыкам, тым больш, што працаваць з ужо апублікаваным матэрыялам намнога лягчэй, чым разбіраць цяжка чытаемыя тэксты, у мяне гэта заняло шмат часу.
На вокладцы сваёй кнігі Леанід Калеснік размясціў карціну вядомага гродзенскага мастака Аляксандра Сільвановіча “Бурштынавы шлях” – ён захапляецца творчасцю гэтага мастака і нават мае дома яго карціны.
— Я лічу, што тэматыка карціны падыходзіць да гэтай кнігі, — кажа Леанід Раманавіч. – У Алекшыцах знаходзіцца самае вялікае скрыжаванне дарог у нашым краі. У пэўным сэнсе сюды вядуць усе дарогі. У Познерымскія часы тут, на Бурштынавым шляху, узнікла гэтае буйнае і багатае пасяленне. Таму для мяне спалучэнне карціны Сільвановіча і краязнаўчых матэрыялаў вельмі арганічнае.
Кніга “Ад Алекшыц да Эйсмантаў: час, прастора, лёсы” выдадзена невялікім тыражом у 100 экзэмпляраў, за ўласныя сродкі аўтара. Леанід Калеснік плануе перадаць яе ў дар ва ўстановы адукацыі раёна, настаўнікам гісторыі, якія займаюцца краязнаўствам, у раённую і абласную бібліятэкі, частку экзэмпляраў плануе пакінуць для Алекшыцкай царквы і Эйсмантаўскага касцёла. Ну а частку накладу, якая застанецца, змогуць набыць і ўсе жадаючыя, для гэтага можна звязацца з аўтарам па тэлефоне +375 29 5229786.
– Прафесар С.А.Габрусевіч у кнізе “Родная зямля” гаворыць, што спасціжэнне Айчыны ці яе часткі – роднага краю – немагчыма без ведання яго прыроды, гісторыі, культуры, без прыналежнасці да клопатаў сваіх землякоў, і сказаць лепей я не магу, – у завяршэнне нашай размовы кажа Леанід Калеснік. — Наш вядомы зямляк падкрэсліў, што тысячы гадоў на гэтай зямлі жывуць людзі, працавітасцю і талентам якіх стварыўся гістарычны ландшафт Гродзеншчыны і ансамбль нацыянальнага пейзажу. Мноства пакаленняў, абжываючы зямлю, стварылі гэты пейзаж, пранікнуты адзіным духам і сэнсам. І спасцігаць яго можна бясконца. Спадзяюся, што і мая кніга таксама дапаможа землякам спазнаць невядомыя старонкі нашага роднага краю.
Застаецца толькі дадаць, што пасля прачытання кніга пакінула асабіста ў мяне вельмі прыемнае ўражанне: яна не толькі ўзбагаціла мой запас ведаў, пазнаёміўшы з цікавымі дакументамі і матэрыяламі з гісторыі нашага роднага краю, але і парадавала сакавітай роднай мовай і тонкім гумарам аўтара.
Ірына МІКЛАШ,
фота аўтара
